Biến chứng hậu zona thần kinh

Zona là dạng nhiễm trùng da do virus Varicella zoster (VZV) tái hoạt động sau khi gây bệnh thủy đậu. Khi hết bệnh thủy đậu, virus không mất đi mà có thể trú ngụ trong các tế bào, hạch thần kinh ở dạng bất hoạt. Khi gặp điều kiện thuận lợi như hệ miễn dịch suy yếu, cơ thể suy nhược, mắc bệnh mạn tính..., virus tái hoạt, gây bệnh zona. Lúc này, virus VZV sẽ sinh sản và lan truyền theo các đường dây thần kinh cảm giác, gây tổn thương da và dây thần kinh.

Thạc sĩ, bác sĩ Vũ Thị Hinh, khoa Thần kinh Đột quỵ, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết người bệnh có cảm giác đau hoặc ngứa ran ở một bên mặt hoặc thân, sau đó phát ban đỏ với mụn nước nhỏ. Đôi khi những mụn nhỏ liên kết tạo thành mụn nước lớn, gây nhiễm trùng. Một số trường hợp có thể xảy ra các biến chứng dưới đây.

Đau dây thần kinh

Đây là một trong những biến chứng dai dẳng và thường gặp nhất sau khi bị zona thần kinh. Tỷ lệ này gia tăng theo tuổi, phổ biến ở người trên 50 tuổi. Cơn đau kéo dài ở vùng da từng bị tổn thương do zona, dù phát ban và mụn nước đã lành sau nhiều tháng hoặc nhiều năm. Cơn đau có đặc điểm rát bỏng, đau nhói như dao đâm, điện giật, âm ỉ liên tục hoặc tăng mạnh khi sờ nhẹ, mặc quần áo. Cơn đau có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm, gây suy giảm chất lượng cuộc sống, mất ngủ, trầm cảm và lo âu.

Theo bác sĩ Hinh, đau sau zona khó điều trị dứt điểm. Các thuốc giảm đau thông thường ít hiệu quả. Người bệnh có thể cần đến nhiều loại thuốc hoặc liệu pháp khác nhau để kiểm soát triệu chứng.

Viêm da, nhiễm trùng da

Zona gây ra những mụn nước đau rát, khi vỡ có thể trở thành vết loét. Nếu không được chăm sóc đúng cách, vết loét dễ bị vi khuẩn, tụ cầu xâm nhập, dẫn đến viêm da, mưng mủ hoặc nhiễm trùng mô mềm.

Dấu hiệu thường gặp gồm sưng tấy, đỏ, đau nhức nhiều hơn, có mủ hoặc mùi hôi. Tình trạng này kéo dài gây đau đớn, nóng rát, khó chịu, ảnh hưởng lớn đến tâm lý người bệnh. Nếu không được xử lý sớm, các tổn thương trên da có thể xâm nhập sâu vào mô hoặc lan vào máu, gây nhiễm trùng huyết nguy hiểm.

Mất hoặc giảm thị lực

Biến chứng này xảy ra khi zona ảnh hưởng đến dây thần kinh sinh ba, đặc biệt là nhánh mắt (vùng nửa mặt bên phải), người bệnh có thể bị zona mắt. Bệnh khiến mắt nhạy cảm với ánh sáng, sưng mí mắt, tăng nhãn áp, viêm và sẹo giác mạc, suy giảm thị lực, mù lòa.

Bác sĩ chuyên khoa Thần kinh Đột quỵ khám cho người bệnh. Ảnh minh họa: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Liệt mặt

Zona thần kinh có thể ảnh hưởng đến các dây thần kinh sọ não, nhất là dây thần kinh số 7, dẫn đến tình trạng liệt mặt ngoại biên. Biểu hiện gồm méo miệng, mất khả năng nhăn trán, khó cử động các cơ bên liệt, mất cảm giác vị giác ở phần trước lưỡi và giảm tiết nước mắt. Triệu chứng này có thể khỏi sau một thời gian hoặc kéo dài vĩnh viễn.

Mất thính lực

Nếu zona ảnh hưởng đến tai trong và dây thần kinh tiền đình, ốc tai, người bệnh dễ mắc hội chứng Ramsay Hunt, gây mất thính lực một bên. Triệu chứng kèm theo như chóng mặt, buồn nôn, mất thăng bằng.

Mất ngủ, rối loạn tâm lý sau zona

Không chỉ gây tổn thương thể chất, zona còn để lại nhiều hệ lụy tâm lý với người có triệu chứng đau kéo dài. Cảm giác đau rát, khó chịu cả ngày lẫn đêm khiến người bệnh mất ngủ, mệt mỏi, suy giảm trí nhớ và khả năng lao động.

Viêm phổi

Đây là biến chứng ít gặp nhưng rất nguy hiểm, chủ yếu xuất hiện ở người bệnh đã suy giảm miễn dịch trước đó. Biến chứng này được xếp vào loại zona lan tỏa, mức độ tổn thương nặng. Theo bác sĩ Hinh, nếu không được can thiệp điều trị kịp thời, người bệnh viêm phổi sau mắc zona thần kinh có nguy cơ tử vong.

Viêm não, viêm màng não

Người mắc zona tai, vùng mặt có nguy cơ gặp phải biến chứng này. Do tai là bộ phận có cấu tạo giải phẫu đặc biệt, liên kết với hệ thống não bộ, chứa nhiều dây thần kinh. Nếu virus xuất hiện và xâm nhập ở tai làm tăng nguy cơ bệnh lây lan lên não.

Khi có biểu hiện bất thường như đau đầu nhẹ, xuất hiện các tổn thương da bất thường, đau mắt kèm phát ban vùng trán, quanh mắt, người bệnh nên đến bác sĩ chuyên khoa khám. Phát hiện và điều trị sớm, đặc biệt trong vòng 72 giờ đầu từ khi khởi phát bệnh giúp hạn chế các biến chứng sau zona. Bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc kháng virus, kháng sinh phù hợp nhằm rút ngắn thời gian bệnh, giảm nguy cơ biến chứng.

Mọi người nên tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch thông qua chế độ ăn uống cân bằng, tập thể dục, giảm stress, ngủ đủ giấc. Tránh tiếp xúc với người đang bị thủy đậu, tiêm vaccine phòng zona giúp giảm tới 90% nguy cơ mắc bệnh và biến chứng đau dây thần kinh, theo bác sĩ Hinh.

Trịnh Mai